ISTORIJAT
STARO VAROŠKO
GROBLJE
STARO VALJEVSKO VAROŠKO GROBLJE NALAZILO SE NA BRDU BAIR, JUŽNO OD JEZGRA VAROŠI, IZNAD STARE ČARŠIJE TEŠNJAR
Vidrak i Bajir, u odnosu na gradsko jezgro danas.
Za to brdo je danas uobičajen naziv Vidrak, dok je Bair aktuelni naziv naselja na severnoj padini brda.
Ranije je celo brdo nazivano Bair, što na turskom jeziku znači brdo, breg.
Vidrak je tada bio naziv za zapadni deo brda, iznad početnog toka Kolubare. Južni deo brda se, kao i danas, nazivao Popare.
MAPA
KAKO DO VIDRAKA?
PUT KROZ BAIR DO VIDRAKA
ZA TO BRDO JE DANAS UOBIČAJEN NAZIV VIDRAK, DOK JE BAIR AKTUELNI NAZIV NASELJA NA SEVERNOJ PADINI BRDA.
RANIJE JE CELO BRDO NAZIVANO BAIR ŠTO NA TURSKOM JEZIKU ZNAČI BRDO, BREG.
POGLED NA „VIDRAČKU STRANU“
Razglednica iz dvadesetih godina dvadesetog veka, izdanje knjižare Matić.
„Srednji Paviljon na Vidračkoj strani“
POLOŽAJ GROBLJA
Groblje se nalazilo na vrhu brda i bilo je omeđeno kružnim raskršćem puta koji je vodio od Valjeva ka Leliću da bi se ispred groblja račvao u dva kraka, koja su zaobilazila groblje sa dve strane, da bi se spajali iza njega.
„Od Valjeva ka Leliću“
KATASTARSKI PLANOVI PARCELE
Groblje je formirano tokom prve polovine 19. veka. Godine 1860. tadašnji valjevski okružni lekar Franc Tesar ga opisuje u svom izveštaju poslatom Ministarstvu unutrašnjih dela Kneževine Srbije, naglašavajući da je ono već odavno u upotrebi, a da na njemu postoji i kapela.
Katastarski planovi parcele Starog Varoškog groblja nastali su tridesetih godina prošlog veka.
MAUZOLEJ PORODICE GLIŠIĆ
Obilazeći Valjevo krajem 19. veka austrijski putopisac Feliks Kanic pominje „mauzolej valjevskog trgovca Miloša Glišića i njegovih sinova, koji se visoko iznad grada uzdiže i izdaleka pada u oči“.
Grobnica-Mauzolej porodice Glišić bio je monumentalni objekat na groblju.
STARO VAROŠKO GROBLJE DANAS
Satelitski snimak prostora Starog varoškog groblja danas; obeležen položaj gde se nalazio mauzolej porodice Glišić naglašavajući da je ono već odavno u upotrebi, a da na njemu postoji i kapela.
NOVO GROBLJE, U ODNOSU NA GRADSKO JEZGRO DANAS
Već na početku 20. veka groblje je postalo pretesno za varoš koja se ubrzano razvijala. Zato je 1910. godine opština otkupila parcele u selu Bujačiću, za formiranje Novog groblja.
Ono je u punu funkciju uvedeno tek tokom druge godine Prvog svetskog rata.
0
VOJNIKA I IZBEGLICA
Pomrlih od pegavog tifusa 1915. godine je sahranjeno na groblju ispod starog građanskog groblja na Bairu.
0
STANOVNIKA
Valjevo je pred prvi svetski rat imalo nešto više od 8.000 stanovnika.
Tokom 1915. godine u Valjevu i okolini umrlo je više od 10.000 ljudi: građana, izbeglica, vojnika i ratnih zarobljenika.
0
UMRLIH LEKARA
Tokom epidemije tifusa 1915. godine u Srbiji je umrlo 124 lekara. 32 su umrla u Valjevu.
Četvrtina od tog broja bili su austrougarski zarobljenici.
Valjevska bolnica nije bila jedan objekat ili jedna institucija. Bio je to ceo grad.
0
UMRLIH STANOVNIKA
Pred Prvi svetski rat u Srbiji je živelo oko 4.400.000 stanovnika.
Od tifusa 1915. godine umrlo je više od 130.000.
NESTALO RATNIČKO GROBLJE
TAJNA BRDA VIDRAK
PROJEKAT REALIZOVAN 2023. GODINE UZ PODRŠKU MINISTARSTVA KULTURE REPUBLIKE SRBIJE
